رشد معاملات زیر سایه چالش‌ها

به گزارش می‌متالز، با وجود افزایش تولید و تداوم صادرات، تنها نیمی از شمش‌های عرضه‌شده در بورس کالا معامله شد و قیمت‌ها تحت‌تاثیر رشد نرخ ارز و محدودیت‌های جهانی مسیر صعودی را تجربه کردند.

بررسی تالار صنعتی و معدنی بورس کالای ایران در دو ماه نخست تابستان ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که این بازار میزبان ۹۲ هزار و ۳۶۰ تن شمش آلومینیومی بود که با تقاضای ۵۴ هزار و ۸۷۵ تنی مواجه شد و در پایان مردادماه امسال با احساب معاملات مچینگ ۴۴ هزار و ۸۱۰ تن شمش آلومینیومی به فروش رسید.

به عبارت بهتر در بازه دو ماهه مورد بررسی فقط ۴۸ درصد از حجم شمش عرضه شده با میانگین قیمت ۲۳۱ هزار و ۳۱۱ تومان به‌ازای هر کیلوگرم مورد معامله قرار گرفت. مقایسه بازار فیزیکی شمش آلومینیومی در دو ماه نخست تابستان امسال با مدت مشابه در سال گذشته نشان می‌دهد که حجم عرضه و معاملات به ترتیب ۵۴ درصد و ۶.۴ درصد افزایش را به ثبت رسانده‌اند. این در حالی است که میانگین قیمت پایه شمش آلومینیومی در تابستان ۱۴۰۴ نسبت به تابستان ۱۴۰۳ با افزایش ۴۰ درصدی همراه بوده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که بازار آلومینیوم در بورس کالای ایران در وضعیت فعلی، نمایشگر تعامل پیچیده بین تقاضای بالا و معاملات محدود و نوسانات شدید ارزی است.

در تابستان ۱۴۰۴ صنعت آلومینیوم ایران با مجموعه‌ای از تحولات مهم در بخش تولید، صادرات و چالش‌های زیرساختی مواجه بود. با وجود چالش‌هایی مانند ناپایداری برق، شرکت صنایع آلومینیوم جنوب (سالکو) توانست تولید شمش آلومینیوم را بدون وقفه ادامه دهد و جایگاه خود را در بازار داخلی و صادراتی تقویت کند. طبق گزارش‌ها، تولید شمش آلومینیوم در ۱۱ ماه منتهی به پایان بهمن ۱۴۰۳ از ۵۵۰ هزار تن گذشت. همچنین در سال ۱۴۰۳ کل تولید شمش کشور بیش از ۶۰۰ هزار تن بود.

بحران انرژی و تاثیر آن بر صنعت نقره‌ای

ایران همچنان یکی از تولیدکنندگان برجسته آلومینیوم در منطقه خاورمیانه است، این منطقه حدود ۹.۸۲ درصد از تولید جهانی آلومینیوم اولیه را به خود اختصاص داده و ایران در میان کشور‌های فعال در این حوزه قرار دارد. با وجود شرایط دشوار داخلی و جهانی، صادرات آلومینیوم ایران رشد قابل‌توجهی را تجربه کرده است.

در سال ۲۰۲۳، صادرات محصولات آلومینیومی ایران حدود ۵۷۸‌میلیون دلار بوده که در این میان، ترکیه ۳۹۶‌میلیون دلار، چین ۱۳۶‌میلیون دلار و آذربایجان ۱۷.۷‌میلیون دلار از اصلی‌ترین مقصد‌ها بودند.

اخذ داده‌های پیش‌بینی‌شده نشان می‌دهد که صادرات آلومینیوم ایران ممکن است به طور متوسط سالیانه یک درصد کاهش یابد و تا ۲۰۲۶ به حدود ۲۹۶‌میلیون دلار برسد، اما این داده‌ها مربوط به برآورد‌های پیش از تابستان ۱۴۰۴ هستند.

صنعت آلومینیوم نیز مانند سایر صنایع فلزی، با چالش‌های متعددی مواجه است که در این میان ناپایداری در تامین برق و سوخت ازجمله مهم‌تریت معضل‌های این صنعت به حساب می‌آید. صنعت آلومینیوم در زمستان ۱۴۰۳ و بهار ۱۴۰۴، با قطعی‌های گسترده برق مواجه بود که تاثیر مستقیم بر تولید داشت. با توجه به وابستگی شدید این صنعت به انرژی، کارخانه‌هایی همچون ایرالکو در حال توسعه نیروگاه‌های اختصاصی برای تقویت پایداری تولید هستند.

میزان صادرات کالا‌های آلومینیومی در ۲۰۲۳

صنعت آلومینیوم ایران در تابستان ۱۴۰۴، نشان داد که حتی در شرایط دشوار داخلی و جهانی، توان حفظ تولید و رشد صادرات را دارد. با این حال، مسائل زیربنایی مانند مشکلات تامین انرژی، چالش اصلی پیش‌روی توسعه پایدار این صنعت محسوب می‌شود. ادامه‌دار شدن تحولات حکایت از ظرفیت بالای این صنعت برای بازیگری موثر در اقتصاد ایران دارد به‌خصوص اگر زیرساخت‌های انرژی بهبود یابد و حمایت‌های سیاستگذاران تقویت شود. ظرفیت اسمی تولید آلومینیوم در ایران به گفته منابع رسمی حدود ۷۶۷ هزار تن در سال است، اما به‌دلیل چالش‌های زیرساختی از جمله تامین انرژی، میزان واقعی تولید هیچ‌گاه فراتر از ۶۴۰ هزار تن نرفته است.

نکته قابل‌تامل این است که کشور‌هایی مانند امارات (دبی)، به‌رغم منابع محدودتر، به‌واسطه تعاملات بین‌المللی مناسب و تامین موثر مواد اولیه، ظرفیت تولید سالانه‌ی بیش از دو‌میلیون و ۸۰۰ هزار تن را دارند. این در حالی است که ایران به علت تحریم‌ها، مشکلات واردات مواد اولیه و هزینه‌های بالای تامین در نیمه دشواری قرار گرفته، قیمت تمام‌شده تولید در کشور بسیار بالاتر است و در همین حال فعالان این حوزه مجبور هستند با نرخ کمتر از قیمت جهانی محصول خود را بفروشند.

در سند چشم‌انداز سال ۱۴۰۴، هدف‌گذاری تولید آلومینیوم خام ۱.۵‌میلیون تن تعیین شده بود، اما اکنون کمتر از ۳۰ درصد این هدف محقق شده است.

به‌گفته مدیرعامل ایرالکو، صنعت آلومینیوم کشور برای توسعه پایدار، نیازمند توجه ویژه به مشکلات زیرساختی ازجمله تامین پایدار انرژی، واردات آسان مواد اولیه و کاهش موانع اداری است.

همچنین رشد وابستگی به واردات حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد مواد اولیه و مصرف بالای برق برای تولید هر تن آلومینیوم بین ۱۴ هزار تا ۱۷ هزار کیلووات ساعت هزینه‌های تولید را دوچندان کرده است. احداث نیروگاه‌های اختصاصی و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند به رفع این موانع کمک کند. از طرفی رشد نرخ ارز نیز بر قیمت محصولات صنعت آلومینیوم به ویژه شمش به صورت مستقیم تاثیر گذاشته است و مو‌جب افزایش ۴۰ درصدی قیمت شمش طی یک سال اخیر شده است.

به طور کلی وضعیت کنونی بازار نشانه‌دهنده کمبود عرضه نسبت به تقاضا و بی‌ثباتی نسبی در قیمت‌ها است. نوسانات ارزی، به‌ویژه اختلاف دلار نیمایی و آزاد، باعث رقابت شدید و برهم خوردن تعادل قیمتی شده است و انتظار می‌رود در صورت ادامه اختلاف نرخ ارز، فشار بر بازار داخلی برای تامین مواد اولیه بیشتر شود.

از این رو تولیدکنندگان و فعالان باید در این صنعت در زمان‌های کاهش قیمت جهانی یا نزولی شدن نرخ ارز، تامین مواد اولیه انجام دهند و خریداران صنعتی پایین‌دستی نیز با توجه به احتمال افزایش قیمت پایه، از هم‌اکنون برای تامین در حجم معقول اقدام کنند. از طرفی سیاستگذاران باید بر هماهنگی نرخ ارز نیمایی و بازار آزاد، مدیریت عرضه و تعیین سهمیه‌های واقعی تمرکز کنند تا فشار تورمی کاهش یابد.

وضعیت آلومینیوم در بازار جهانی

بررسی بازار جهانی آلومینیوم در سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد با ترکیبی از رشد تقاضا، محدودیت عرضه و نوسانات قیمتی همراه بود. برآورد‌های مختلف نشان می‌دهد ارزش این بازار در سال گذشته بین ۱۷۸ تا ۲۵۰‌میلیارد دلار قرار داشته که نشان‌دهنده جایگاه محوری این فلز در اقتصاد جهانی است. از منظر قیمتی، نرخ آلومینیوم در بورس فلزات لندن (LME) به‌طور عمده در بازه دو هزار و ۲۰۰ دلار تا دو هزار و ۷۰۰ دلار در هر تن نوسان داشت.

فشار هزینه‌های انرژی، افزایش بهای مواد اولیه مانند آلومینا و محدودیت‌های صادرات بوکسیت از گینه از عوامل اصلی رشد قیمت‌ها بودند. علاوه بر این موارد، تداوم سیاست‌های محدودکننده تولید در چین با سقف سالانه ۴۵‌میلیون تن، عملا مانع از افزایش عرضه جهانی شد و بازار را در وضعیت نسبی کمبود قرار داد.

از سوی دیگر، تقاضا برای آلومینیوم به ویژه در صنایع ساخت‌وساز، خودرو و به‌ویژه خودرو‌های برقی، بسته‌بندی و حمل‌ونقل رو به افزایش بود. منطقه آسیا و اقیانوسیه به‌ویژه چین همچنان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده و تولیدکننده آلومینیوم باقی ماند و حدود دوسوم تقاضای جهانی را به خود اختصاص داد. در آمریکای شمالی نیز مصرف آلومینیوم طی سه‌فصل نخست سال ۲۰۲۴ رشد قابل‌توجهی نشان داد که بیشترین آن در بخش ورق‌ها و صفحات بود.

به طور کلی بازار آلومینیوم در سال ۲۰۲۴ با چالش‌های ساختاری نیز مواجه شد. اختلالات زنجیره تامین ناشی از شرایط ژئوپلیتیک، تغییر در سیاست‌های تجاری و هزینه‌های بالای انرژی فشار مضاعفی بر تولیدکنندگان وارد کرد. هم‌زمان، حرکت جهانی به سمت کاهش انتشار کربن و توسعه آلومینیوم سبز و بازیافتی در حال پررنگ شدن است و انتظار می‌رود در سال‌های آینده سهم بیشتری در بازار داشته باشد که این موارد بر بازار داخلی صنعت آلومینیوم تاثیر مستقیم گذاشته است.

منبع: دنیای اقتصاد